Kyelivaljetipšommáksu

Kyelivaljetipšommáksu lii kuálásteijee págulâš vuáđumáksu, mon kalga mäksiđ, jis lii avvees peeleest 18–69-ihásâš já kuáláást vuoggáin tâi pivdusáin tâi pivdá ráávuid. Tot uáivild tom, et ko tun kuálástah ovdâmerkkân virveláin, viermijguin tâi katiskain, te tun tarbâšah ain kyelivaljetipšommáávsu. Spiehâstâhhân láá kuálásteijeeh, kiäh kiergâneh tevdiđ ucemustáá 65 ihheed 31.12.2023 räi.

Kyelivaljetipšommáávsu mäksimkenigâsvuotâ vuáđuduvá ahan, iäge tom meddâlist ovdâmerkkân eres loveh, jieijâs riddo tâi iäláttâsân sirdum. Kyelivaljetipšommáávsu čođâlditmáin finnee vuoigâdvuođâ vuoggâkuáláástmân ovttáin stággoin já orroo čaasijn vuoggáin  masa ubâ Suomâst. Kuálástemvuoigâdvuotâ ij kuoskâ vajâldemkyeličácáduvâi kuoškâ- já virdekuávloid ige čuosâttuvváid, main kuálástem lii räijejum tâi kieldum mottoom eres virgálii njuolgâdus vuáđuld.

Puohlágán eres kuálástem, tego maŋgáin stággoin kuálástem tâi pivduskuálástem, váátá ain kyelivaljetipšommáávsu lasseen kuálástemlove čäcikuávlu omâsteijest. Taah sierânâsloveh váttojeh puohâin, veikkâ kyelivaljetipšommáksukenigâsvuotâ ij liččiigin. Sierânâsluuvijd vyebdih čäcikuávlui omâsteijeeh, ovdâmerkkân staatâ čaasij várás Meccihaldâttâs. Jis tun aasah sämmilij päikkikuávlust, te tust láá kuáláástmân lohtâseijee sierânâsvuoigâdvuođah. Kieldâässei kuálástemluuvijn tun puávtáh luuhâđ lase tääbbin.

Ohtsiih čääsih, ohtsâš ovdâsvástádâs

Kyelivaljetipšommáksu lii investistem luándun, tondiet ko kyelivaljetipšommáávsuin čoggâšum ruđâiguin paijeentuállojeh kuálástemmáhđulâšvuođah ubâ Suomâst. Kyelivaljetipšommáksuruuđah mieđettuvvojeh kyelituálukuávloid kyelinaalij kilelis kevttim já tipšom vuávám várás, kyeličaasij šipšâmpargoid sehe čäcikuávlui omâsteijeid sajanmáksun tast, et sii omâstem čääsih láá kevttum kuáláástmân.

Kyelivaljetipšommáávsu norren tuáimá Meccihaldâttâs, kote máksá ruuđâid kiäpádâsâittáá eennâm- já meccituáluministeriön. Ministeriö juáhá ruuđâid il. IPI-kuávdáid sehe ucâmušâi vuáđuld sierânâs havváid, moiguin pyereduvvojeh kuolij eellimtileh já paijeentuállojeh kyelinäälih.

Määvsi kyelivaljetipšommáávsu viermipalvâlusâst tâi suáiti palvâlusnumerân 020 69 2424 (argân tijme 9–15). Kyelivaljetipšommáávsu puáhtá čođâldittiđ meid lovevyebdimčuággáin, main haadan lasettuvvoo 3 euro palvâlusmáksu eres soojijn peic luándukuávdáin uástidijn (eereeb Koli luándukuávdáš Ukko).

Tiäđuh kyelivaljetipšommáávsust

Mäksimkenigâsvuotâ

Ereslágán kuálástem ko ovttáin stággoin uággum, runneuággum já siilâk litkam hárjutteijee 18–69-ihásâš kuálásteijee kalga mäksiđ kyelivaljetipšommáávsu. Eres kuálástemloveh, tego stággu-, pivdus- tâi ráávupivdemlope, ij meddâlist kyelivaljetipšommáksukenigâsvuođâ.

Puoh vuálá 18-ihásiih já paijeel 69-ihásiih tâi ucemustáá 65 ihheed 31.12.2023 räi tiävdám ulmuuh ađai 1958 tâi ovdeláá šoddâm ulmuuh láá lyevvejum kyelivaljetipšommáávsust.

Kyelivaljetipšommáávsu uážžu mäksiđ meid tuárjummieláin, veikkâ laavâst meridum ahan vuáđuduvvee pággu ij liččiigin – tot lii investistem luándun.

Kyelivaljetipšommáávsu já kuálástemluuvij táárbu miärušteleh kuálástemtääpi já kuálásteijee ahe

* Kuálásteijee, kote lii tiävdám ucemustáá 65 ihheed 31.12.2023 räi ađai šoddâm ive 1958 tâi ovdeláá, lii lyevvejum kyelivaljetipšommáávsust.

** Ij vyeimist vajâldemkyeličácáduvâi kuoškâ- já virdekuávluin, kuálástemkiäldukuávluin ige čuosâttâhkuáhtásii love vättee sierânâsčuosâttuvâin. Jis kuálástem lii tain loválâš, te mainnii čuosâttuvâin tarbâšuvvoo ovttáin stággoin-uv kuálástem várás kyelivaljetipšommáávsu lasseen čäcikuávlu omâsteijee lope, tâi mainnii čuosâttuvâin meid uággumân, runneuággumân já siilâk litkaamân čäcikuávlu omâsteijee lope.

*** Ij kuoskâ kuáláástmân staatâ almolii čäcikuávlust meerâst, kost kuálástem várás maŋgáin stággoin já rijjâääigi pivduskuálástem várás rijttáá tuše kyelivaljetipšommáksu. Vuálá 18-ihásâš tâi 70 ihheed tiävdám (tâi ucemustáá 65 ihheed tiävdám 31.12.2023 räi) olmooš ij taarbâš maggaargin love.

Kuálástemvuoigâdvuotâ

Kyelivaljetipšommáksu addel vuoigâdvuođâ ovttáin vuoggáin kuálástem várás masa ubâ enâmist sehe staatâ almolii čäcikuávlust meerâst. Maŋgáin stággoin kuálástem já pivduskuálástem váátá kyelivaljetipšommáávsu lasseen čäcikuávlukuáhtásii kuálástemlove ***. Taid vuábdá čäcikuávlu omâsteijee ovdâmerkkân staatâ čassijd Meccihaldâttâs.

Raijiittâsah láá rávhudittum čäcikuávluin, sierânâs love vättee sierânâsčuosâttuvâin tâi vajâldemkuálláás kuoškâ- já virdečaasijn. Viermipalvâlusâst Kalastusrajoitus.fi puáhtá tärhistiđ kárttávuáđust kuálástemkiälduid já -raijiittâsâid.

Kyelivaljetipšommáksu ij addel vuoigâdvuođâ kuálástiđ Vuáskuenâmist.

Máksutuođâš

Kyelivaljetipšommáksu lii persovnlâš, mut tom puáhtá haahâđ meid nuubán. Love haldâšeijest kalga almottiđ noomâ, ohtâvuotâtiäđuid já šoddâmääigi (ij persovntubdâlduv). Kyelivaljetipšommáksuregister paijeentuálá Meccihaldâttâs.

Máávsust finnejum kuittâ lii tuođâš kyelivaljetipšommáávsu mäksimist. Mäksimkuuitâ kalga toollâđ fáárust ko lii kuáláástmin, já tátudijn tom kalga čäittiđ virgeomâhâžân tâi kuálástemkoccei pááppár-, lastik- tâi šleđgâhäämist. Meid kuálástemkorttâ lii tuođâštus kyelivaljetipšommáávsust. Tot vuolgâttuvvoo ubâ ive kyelivaljetipšommáávsu máksám ulmuid Suomu-loostâ fáárust cuáŋui-roovvâdmáánust.  

Jis kuálásteijest ij lah tuođâš fáárust, te sun meriduvvoo eelliđ čiččâm peeivi siste poolissajattuvâst čäittimin kuálástempuudâ ääigi vyeimist lamaš tuođâštus. Sanktio kyelivaljetipšommáávsu mävsihánnáá kyeđimist lii 100 euro stuárusâš rikkomsákku.